Rau bám mép là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Rau bám mép là nhau thai nằm gần cổ tử cung, không che lấp lỗ cổ. Bệnh thường tự khỏi trước sinh nhưng có thể gây chảy máu âm đạo. Việc nắm rõ các triệu chứng, yếu tố nguy cơ, cách điều trị giúp mẹ bầu chủ động bảo vệ sức khỏe của mình và em bé.

1. Tổng quan về rau thai bám mép tử cung

Rau thai hay còn gọi là nhau thai, là một cơ quan tạm thời được hình thành trong quá trình mang thai. Vai trò chính của rau thai là cung cấp chất dinh dưỡng, oxy và hormone quan trọng cho sự phát triển của thai nhi. Trong 3 tháng đầu của thai kỳ, rau thai thường nằm ở vị trí thấp trong buồng tử cung. 

Khi thai nhi lớn dần, rau thai thường di chuyển lên cao và xa khỏi cổ tử cung. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở cổ tử cung trong quá trình chuyển dạ và sinh nở. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, rau thai vẫn nằm ở vị trí thấp, gần hoặc che phủ cổ tử cung. Hiện tượng này được gọi là rau bám mép hoặc rau tiền đạo.

Về mặt y học, rau bám mép được định nghĩa khi khoảng cách giữa mép rau thai và cổ tử cung dưới 2cm. Trong đa số trường hợp, tình trạng này sẽ tự khỏi vào tam cá nguyệt thứ ba của thai kỳ (khoảng 90% các ca). 

Rau tiền đạo được phân loại thành 3 mức độ, bao gồm:

• Rau bám mép: Rau thai chạm đến lỗ cổ tử cung nhưng không che phủ.
• Rau tiền đạo bán trung tâm: Rau thai che một phần cổ tử cung.  
• Rau tiền đạo trung tâm: Rau thai bao phủ hoàn toàn cổ tử cung.

2. Các dấu hiệu và biến chứng của rau bám mép

2.1. Triệu chứng thường gặp

Triệu chứng phổ biến nhất của rau bám mép là chảy máu âm đạo. Máu thường có màu đỏ tươi và xuất hiện vào 3 tháng cuối của thai kỳ. Lượng máu chảy ra có thể ít hoặc nhiều, xuất hiện một hoặc nhiều lần. Tình trạng chảy máu thường không kèm theo cơn đau. Ngoài ra, thai phụ cũng có thể cảm thấy chuột rút hoặc co thắt nhẹ ở vùng bụng hoặc lưng.

2.2. Những biến chứng tiềm ẩn 

Rau bám mép có thể gây ra những rủi ro đáng kể cho cả mẹ và thai nhi.

Đối với thai phụ:

• Chảy máu: Nguy cơ chảy máu nặng trong thai kỳ, chuyển dạ và sau sinh.
• Sinh non: Thai phụ có thể phải sinh mổ trước khi thai nhi đủ tháng vì tình trạng chảy máu.
• Mất máu: Dẫn đến thiếu máu, hạ huyết áp, xanh xao, khó thở.
• Nhau cài răng lược: Nhau thai bám sâu vào thành tử cung, gây chảy máu nặng sau sinh.
• Nhau bong non: Nhau thai tách sớm khỏi tử cung trước khi sinh, ảnh hưởng tới nguồn cung oxy và dinh dưỡng của thai nhi.

Đối với thai nhi:

• Sinh non: Do phải sinh mổ khẩn cấp khi thai chưa đủ tháng.
• Cân nặng lúc sinh thấp: Dẫn đến khó giữ ấm và chậm tăng cân.  
• Vấn đề về hô hấp: Phổi kém phát triển gây khó khăn trong hô hấp.

2.3. Thời điểm cần gặp bác sĩ

Nếu gặp bất kỳ triệu chứng nào như trên, thai phụ nên đến gặp bác sĩ sản khoa ngay để được thăm khám và tư vấn kịp thời. Việc phát hiện và điều trị sớm rau bám mép sẽ giảm thiểu nguy cơ bệnh trở nặng và giúp thai phụ có thai kỳ khỏe mạnh.

3. Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh rau bám mép

Nguyên nhân chính gây rau bám mép hiện vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, các chuyên gia đưa ra giả thuyết rằng trong trường hợp mang thai đa thai, kích thước nhau thai sẽ lớn hơn, làm tăng khả năng nhau thai xâm lấn hoặc che phủ cổ tử cung. 

Ngoài ra, những vùng có mạch máu phát triển mạnh như vết mổ cũ trên tử cung hoặc do mang thai nhiều lần cũng có thể khiến phôi thai dễ bám vào vị trí thấp hoặc phát triển về phía cổ tử cung.

Một số nhóm phụ nữ có nguy cơ mắc rau bám mép cao hơn bao gồm:

• Thai phụ mang đa thai (sinh đôi, sinh ba, hoặc nhiều hơn)
• Đã có nhiều lần mang thai trước đó
• Từng phẫu thuật vùng tử cung như sinh mổ hoặc nạo phá thai

Ngoài ra, những yếu tố sau cũng làm tăng nguy cơ rau bám mép:

• Hút thuốc lá hoặc sử dụng ma túy đá (cocaine) 
• Tuổi mẹ từ 35 trở lên
• Có tiền sử u xơ tử cung

4. Các phương pháp chẩn đoán tình trạng rau bám mép

Bác sĩ thường chẩn đoán rau bám mép bằng siêu âm trong các lần khám thai định kỳ, vào khoảng tuần 20 của thai kỳ. Đôi khi, tình trạng này được phát hiện khi thai phụ gặp phải các triệu chứng như chảy máu âm đạo bất thường. Lúc này, bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm để theo dõi vị trí của nhau thai trong suốt quá trình mang thai còn lại.

Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả siêu âm sản phụ khoa dưới đây để chẩn đoán rau bám mép:

• Siêu âm qua đường âm đạo: Một đầu dò hình que sẽ được đưa vào âm đạo để kiểm tra vị trí của thai nhi, nhau thai và cổ tử cung.
• Siêu âm qua thành bụng: Bác sĩ bôi gel lên bụng thai phụ, sau đó di chuyển đầu dò trên bề mặt da. Phương pháp này cho phép quan sát vị trí tương đối của thai nhi, nhau thai và cổ tử cung.  

Hình ảnh siêu âm sẽ được hiển thị trên màn hình. Dựa vào đó, bác sĩ xác định chính xác vị trí của nhau thai, mức độ che phủ cổ tử cung và đưa ra phác đồ điều trị thích hợp.

5. Các biện pháp xử trí và điều trị hiệu quả

Phương pháp điều trị rau bám mép phụ thuộc vào tình trạng của thai phụ.

Với thai phụ không có triệu chứng:

• Theo dõi định kỳ, nghỉ ngơi tương đối
• Hạn chế quan hệ tình dục
• Dùng corticosteroid để thúc đẩy sự phát triển phổi của thai nhi
• Siêu âm lại vào tuần 32 và tuần 36
• Kiểm tra loại trừ biến chứng
• Chỉ định mổ lấy thai sau tuần 36 nếu vẫn còn rau bám mép
• Tiên lượng thường tốt cho cả mẹ và con

Với thai phụ có dấu hiệu chảy máu âm đạo:

• Nhập viện để theo dõi và duy trì huyết động ổn định
• Truyền máu nếu bị thiếu máu
• Mổ lấy thai khẩn cấp trong các trường hợp: chảy máu nặng sau tuần 34, chuyển dạ tích cực hoặc chảy máu dai dẳng gây mất ổn định huyết động
• Tiên lượng tùy thuộc vào mức độ chăm sóc y tế

6. Lời khuyên về chế độ sinh hoạt và phòng ngừa

6.1. Chế độ sinh hoạt thích hợp

Thai phụ mắc rau bám mép cần tuân thủ một chế độ sinh hoạt cẩn trọng để giảm thiểu rủi ro chảy máu và biến chứng. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:

• Nghỉ ngơi hợp lý, tránh hoạt động mạnh và căng thẳng
• Hạn chế quan hệ tình dục để giảm nguy cơ chảy máu và tổn thương
• Tránh va chạm hoặc chấn thương vùng bụng, bao gồm các môn thể thao tiếp xúc 
• Để ý đến bất cứ dấu hiệu chảy máu bất thường nào và báo ngay cho bác sĩ
• Tuân thủ đúng lịch tái khám, siêu âm và hướng dẫn từ bác sĩ
• Tham gia các lớp chăm sóc thai sản để học cách tự chăm sóc bản thân và thai nhi
• Hỏi ý kiến chuyên gia về khả năng duy trì các hoạt động thường ngày

Lưu ý nên tham khảo bác sĩ chuyên khoa để có chế độ sinh hoạt phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe của mỗi thai phụ.

6.2. Chế độ dinh dưỡng khuyến nghị

Một chế độ dinh dưỡng cân bằng rất quan trọng để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và duy trì sức khỏe thai phụ có rau bám mép. Sau đây là một số nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản:

• Đảm bảo năng lượng đầy đủ cho cả mẹ và bé
• Cung cấp đủ protein từ thịt gia cầm, cá, đậu, hạt, sữa và trứng để nuôi dưỡng thai nhi
• Bổ sung axit béo omega-3 từ cá như cá hồi, cá thu, cá mòi để thúc đẩy sự phát triển trí não và mắt của bé
• Tăng cường chất xơ từ rau củ, trái cây tươi, hạt và ngũ cốc nguyên cám để duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh  
• Uống đủ nước mỗi ngày nhằm cân bằng độ ẩm trong cơ thể và hỗ trợ chức năng thận
• Cung cấp sắt từ thịt đỏ, gan, cá mòi, đậu hạt để phòng ngừa thiếu máu
• Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa, đồ ăn dầu mỡ và đường, bánh kẹo, nước ngọt có ga

Nhu cầu dinh dưỡng của mỗi thai phụ có thể khác nhau tùy vào tình trạng sức khỏe. Vì vậy, mẹ bầu nên tham vấn chuyên gia để có chế độ ăn uống phù hợp.

7. Mẹ bầu bị rau bám mép có sinh thường được không?

Rau bám mép là tình trạng nhau thai nằm gần hoặc che một phần lỗ cổ tử cung. Vấn đề này khiến nhiều mẹ bầu lo lắng không biết rau bám mép có sinh thường được không. Trên thực tế, hầu hết các trường hợp rau bám mép đều cần phải sinh mổ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Nguyên nhân là vì khi rau bám mép, nhau thai có thể chặn một phần đường ra của thai nhi. Nếu cố gắng sinh thường, nguy cơ chảy máu và suy thai rất cao. Quá trình rặn đẻ cũng có thể khiến nhau bong non, gây nguy hiểm cho tính mạng của bé.

Chính vì vậy, nếu phát hiện rau tiền đạo bám mép, bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai để hạn chế biến chứng. Chỉ trong một số trường hợp hiếm gặp, nhau thai tự dịch chuyển lên cao trước ngày dự sinh, mẹ bầu mới có thể sinh thường.

8. Lời khuyên của bác sĩ

Với các mẹ bầu bị rau bám mép, lời khuyên của bác sĩ là:

• Tuân thủ nghiêm ngặt chế độ khám thai định kỳ. Siêu âm thường xuyên theo dõi vị trí và tình trạng của nhau thai.
• Hạn chế vận động mạnh, tránh thực hiện các động tác có thể gây chấn động hay tổn thương bụng.
• Chia sẻ kỹ với bác sĩ nếu thấy có bất cứ dấu hiệu bất thường nào như ra máu âm đạo, đau bụng dữ dội…

Đặc biệt, mẹ bầu nên chuẩn bị đón bé theo phương pháp sinh mổ. Bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật rạch tử cung để lấy thai, sau đó khâu lại các lớp của thành bụng. Quy trình mổ lấy thai khi bị rau tiền đạo bám mép thường diễn ra nhanh chóng và an toàn.

Tóm lại, với sự tiến bộ của y học hiện đại, mẹ bầu vẫn có thể sinh con khỏe mạnh dù bị rau bám mép. Vấn đề là phải tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, theo dõi chặt chẽ tình hình thai kỳ để xử lý kịp thời nếu có biến chứng. Mẹ bầu hãy luôn giữ tinh thần lạc quan và tích cực chuẩn bị đón thiên thần bé nhỏ nhé.

9. Kết luận

Rau bám mép hay còn gọi là rau tiền đạo bám mép là một dị tật của nhau thai gặp ở khoảng 1% thai kỳ. Tuy không quá nguy hiểm nhưng tình trạng này vẫn cần được theo dõi cẩn thận để tránh các biến chứng cho mẹ và bé.

Về câu hỏi “Rau bám mép có sinh thường được không“, câu trả lời là hầu hết mẹ bầu bị rau bám mép đều phải sinh mổ. Với phương pháp này, bác sĩ có thể kiểm soát tốt nhất tình trạng chảy máu của mẹ, đồng thời đảm bảo em bé được ra đời an toàn. 

Tuy nhiên, mẹ bầu không cần quá lo lắng vì tỷ lệ thành công của ca mổ khá cao. Chỉ cần tuân thủ đúng lời dặn của bác sĩ trước và sau phẫu thuật, mẹ sẽ nhanh chóng hồi phục và có thể chăm sóc bé yêu như bình thường.

Để phát hiện, chẩn đoán chính xác tình trạng rau tiền đạo bám mép, mẹ bầu hãy đặt lịch thăm khám tại Phòng khám Chuyên khoa Siêu âm Sản Phụ khoa để được hỗ trợ kịp thời.