Tiền sản giật là một biến chứng thai kỳ nghiêm trọng, đặc trưng bởi tình trạng tăng huyết áp và sự xuất hiện protein trong nước tiểu của người mẹ. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho sản phụ và trẻ sơ sinh. Do đó, việc sàng lọc và phát hiện sớm nguy cơ tiền sản giật là vô cùng quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.
1. Tiền sản giật là gì?
Tiền sản giật (tiếng Anh là Preeclampsia) là tình trạng tăng huyết áp kèm theo protein niệu hoặc suy chức năng của các cơ quan khác như gan, thận, não xảy ra sau 20 tuần thai kỳ. Bệnh thường khởi phát từ tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba của thai kỳ, đôi khi có thể xuất hiện sớm hơn nhưng rất hiếm gặp. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.
1.1. Những dấu hiệu tiền sản giật thường gặp
Phần lớn phụ nữ mang thai bị tiền sản giật không có bất kỳ triệu chứng rõ ràng nào. Vì vậy, việc thăm khám định kỳ và theo dõi huyết áp trong suốt thai kỳ là rất cần thiết để phát hiện sớm bệnh. Ngoài ra, thai phụ cũng cần lưu ý một số dấu hiệu của bệnh như sau:
- Tăng huyết áp (≥140/90 mmHg)
- Phù nề, đặc biệt ở mặt, bàn tay và cẳng chân
- Đau đầu dữ dội
- Rối loạn thị giác như nhìn mờ, nhìn đốm
- Đau vùng thượng vị
- Buồn nôn và nôn mửa
- Giảm lượng nước tiểu
- Tăng cân đột ngột
Trong thời kỳ mang thai, việc đi khám thai định kỳ là vô cùng quan trọng để các bác sĩ có thể theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của mẹ, đặc biệt là huyết áp. Nếu mẹ bầu gặp phải các triệu chứng bất thường như trên hãy nhanh chóng liên hệ với bác sĩ hoặc đến bệnh viện ngay lập tức để được thăm khám, xử trí kịp thời.
Tuy nhiên, trong quá trình mang thai, một số triệu chứng như đau đầu, buồn nôn và đau nhức cơ thể là khá phổ biến. Điều này gây khó khăn cho các mẹ bầu, nhất là những người lần đầu mang thai, trong việc phân biệt đâu là dấu hiệu bình thường và đâu là dấu hiệu nghiêm trọng cần cảnh giác. Vì vậy, khi gặp bất kỳ triệu chứng bất thường nào, tốt nhất mẹ bầu nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể.
1.2. Nguyên nhân tiền sản giật
Các chuyên gia sản khoa cho biết, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tiền sản giật ở phụ nữ mang thai là do sự suy giảm lưu lượng máu đến nhau thai – nơi cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi trong suốt thời kỳ mang thai.
Trong giai đoạn đầu của thai kỳ, hệ thống mạch máu mới được hình thành với mục đích vận chuyển máu đến nhau thai một cách hiệu quả. Tuy nhiên, ở những phụ nữ mắc bệnh, các mạch máu dường như phát triển bất thường hoặc có đường kính nhỏ hơn so với mạch máu thông thường, dẫn đến hạn chế lượng máu lưu thông qua chúng.
Sự phát triển bất thường này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Một trong số đó là do lưu lượng máu cung cấp cho tử cung không đáp ứng đủ nhu cầu. Ngoài ra, các tổn thương ở mạch máu cũng có thể dẫn đến tình trạng này.
Bên cạnh đó, hệ thống miễn dịch suy giảm hoặc gặp trục trặc cũng là một yếu tố tiềm ẩn. Cuối cùng, sự hiện diện của một số gen bất thường cũng có thể góp phần gây ra sự phát triển khác thường này.
1.3. Các yếu tố nguy cơ bị tiền sản giật là gì?
BSCKII Đỗ Thị Ngọc Lan cho biết, chị em có thể có nguy cơ cao mắc tiền sản giật trong thai kỳ nếu có các yếu tố sau:
- Tiền sử gia đình: Nếu mẹ, chị gái hoặc em gái của bạn đã từng mắc bệnh này, nguy cơ bạn cũng bị tăng lên đáng kể.
- Tiền sử tiền sản giật: Nếu chị em bị tình trạng này vào thai kỳ trước thì tỉ lệ bị bệnh trong thai kỳ này khoảng 13%. Tuy nhiên, nếu chị em bị nặng trước 29 tuần trong thai kỳ trước, nguy cơ tái phát bệnh có thể lên đến 40% hoặc cao hơn. Đặc biệt, nếu bạn đã bị ở hai lần mang thai trước đó, khả năng mắc bệnh ở lần mang thai thứ ba là khoảng 30%.
- Tăng huyết áp mãn tính
- Mang thai lần đầu.
- Mang đa thai (song thai hoặc nhiều hơn).
- Tuổi mẹ: Phụ nữ mang thai dưới 20 tuổi hoặc trên 35 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Thừa cân hoặc béo phì trước hoặc trong khi mang thai.
- Khoảng cách giữa các lần mang thai quá ngắn (dưới 2 năm) hoặc quá dài (trên 10 năm) làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Tiền sử đau nửa đầu, đái tháo đường, bệnh thận, xu hướng hình thành cục máu đông hoặc lupus ban đỏ.
Nếu mẹ bầu có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ tiền sản giật nêu trên, việc tầm soát và theo dõi sức khỏe trong thai kỳ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
2. Cách chẩn đoán tiền sản giật
BSCKII Đỗ Thị Ngọc Lan cho biết, để chẩn đoán tiền sản giật, chị em cần thực hiện một số thăm khám và xét nghiệm sau:
- Đo huyết áp: Nếu không có tiền sử tăng huyết áp trước đó, với kết quả huyết áp tâm thu lớn hơn 140 hoặc huyết áp tâm trương trên 90 được xác định là tăng huyết áp. Với điều kiện đo tối thiểu 02 lần, cách nhau ít nhất 04 giờ, sau khi nghỉ ngơi để đảm bảo cho ra kết quả chính xác nhất.
- Protein trong nước tiểu: Protein niệu dương tính khi lượng protein lớn hơn 0,3g/lít với mẫu nước tiểu 24 giờ hoặc trên 0,5g/lít với mẫu nước tiểu ngẫu nhiên.
- Xét nghiệm máu: Một số xét nghiệm như ổng phân tích tế bào máu ngoại vi và xét nghiệm chức năng gan, chức năng thận giúp bác sĩ đánh giá liệu có biến chứng của bệnh (Hội chứng HELLP) hay không.
- Đánh giá sức khỏe của thai: Siêu âm thai giúp bác sĩ đánh giá sự phát triển của thai có tương đương với tuổi thai hay không và đánh giá sức khỏe của thai nhi trong thai kỳ.
Sau khi trải qua hàng loạt xét nghiệm, nếu được chẩn đoán bị tiền sản giật, mẹ bầu và em bé sẽ được theo dõi chặt chẽ để hạn chế tối đa biến chứng nghiêm trọng của bệnh cho cả mẹ và bé.
3. Tiền sản giật có nguy hiểm không?
Tiền sản giật là một trong những bệnh cảnh nghiêm trọng của thai kỳ, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và bé. Vậy tại sao bệnh lại nguy hiểm như vậy? BSCKII Đỗ Thị Ngọc Lan chia sẻ biến chứng gây ra cho cả mẹ và thai như sau:
- Thai chậm tăng trưởng: Do thai nhi không được cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến em bé chậm tăng trưởng, nhẹ cân và suy dinh dưỡng trong thai kỳ.
- Sinh non: Bác sĩ có thể chỉ định sinh sớm để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé, tuy nhiên điều này có thể khiến em bé gặp các vấn đề sức khỏe như suy hô hấp, dễ bị nhiễm khuẩn do hệ miễn dịch còn chưa hoàn thiện,…
- Rau bong non: Tiền sản giật làm tăng nguy cơ vỡ nhau thai, gây chảy máu nặng và đe dọa tính mạng của cả mẹ và bé.
- Hội chứng HELLP: Biến chứng nghiêm trọng này bao gồm tan máu, men gan cao và tiểu cầu thấp, gây tổn thương đến nhiều hệ thống cơ quan.
- Sản giật: Nếu không được kiểm soát, bệnh có thể dẫn đến sản giật, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho mẹ và bé.
- Tổn thương các cơ quan khác: Bệnh có thể gây tổn thương đến nhiều cơ quan quan trọng như thận, gan, phổi, tim, mắt,…
- Bệnh tim mạch: Phụ nữ mắc bệnh này có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch trong tương lai, đặc biệt nếu bị nhiều lần hoặc sinh non.
Để phòng ngừa bệnh, mẹ bầu cần được thăm khám và theo dõi định kỳ và làm sàng lọc bệnh, đặc biệt là những trường hợp có nguy cơ cao. Từ đó, bác sĩ có thể tư vấn và đưa ra xử trí kịp thời trong thai kỳ. Bên cạnh đó, việc duy trì lối sống lành mạnh cũng rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bản thân.
4. Cách điều trị bệnh tiền sản giật
Cho đến nay, sinh con được xem là cách chữa dứt điểm bệnh. Tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh và tuổi thai mà bác sĩ sẽ chỉ định thời điểm sinh thích hợp nhất cho mẹ và bé. Trong trường hợp thai chưa đủ tháng, bác sĩ có thể áp dụng một số biện pháp điều trị triệu chứng:
- Nghỉ ngơi tại giường, nằm nghiêng trái
- Theo dõi sát sao huyết áp, protein niệu, chức năng gan thận
- Sử dụng thuốc hạ huyết áp, chống co giật
- Truyền magie sulfate
- Tiêm corticoid để trưởng thành phổi thai nhi
Đối với những trường hợp tiền sản giật nặng, xuất hiện sớm hoặc diễn biến xấu, việc chấm dứt thai kỳ là điều cần thiết để đảm bảo tính mạng của mẹ và bé.
5. Cách phòng ngừa tiền sản giật
Hiện chưa có biện pháp phòng ngừa bệnh triệt để, tuy nhiên thai phụ có thể làm giảm nguy cơ bằng cách:
- Kiểm soát cân nặng hợp lý, duy trì chỉ số BMI < 25 trước khi mang thai
- Bổ sung đủ canxi và vitamin D
- Tăng cường vận động thể lực
- Hạn chế dùng muối, đường, chất béo
- Không hút thuốc, uống rượu bia
- Sàng lọc và điều trị sớm các bệnh lý mãn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường.
- Tuân thủ lịch khám thai định kỳ
6. Chế độ dinh dưỡng cho mẹ bầu bị tiền sản giật
- Cung cấp đầy đủ năng lượng theo các giai đoạn của thai kỳ
- Tỉ lệ dưỡng chất cân đối: 15-20% protein, 55-60% glucid, 20-25% lipid
- Dùng các protein có nguồn gốc động vật ít béo, giàu sắt, canxi như thịt nạc, cá, tôm, sữa…
- Chất béo tốt: dầu thực vật (dầu oliu, dầu hướng dương, dầu lạc…)
- Ăn nhiều rau củ (400-600 g/ngày), đặc biệt các loại rau giàu chất xơ, vitamin, khoáng chất
- Ăn đa dạng trái cây tươi
- Hạn chế muối (<6 g/ngày, giảm xuống 2-3 g vào những tháng cuối thai kỳ)
- Hạn chế đường và tinh bột đơn
- Không uống rượu, bia, nước giải khát có ga, nước ngọt đóng chai
- Không ăn thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, thực phẩm sống, gỏi…
Ngoài ra, thai phụ nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, chế biến đơn giản, tránh các món rán, xào, quay để giảm nguy cơ tăng cân và ảnh hưởng đến huyết áp.
Tiền sản giật là một biến chứng thai kỳ khá phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy cơ, hậu quả khó lường. Do đó, việc nắm bắt các kiến thức về bệnh, tuân thủ khám thai định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường là vô cùng quan trọng, giúp bảo vệ an toàn cho cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ cũng như lúc sinh nở.
7. Lời khuyên của bác sĩ
Đây là một biến chứng thai kỳ nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng của cả mẹ và thai nhi. Để phòng ngừa và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, các bác sĩ khuyên thai phụ nên:
- Đi khám thai định kỳ để theo dõi huyết áp và sức khỏe. Khi có bất kỳ dấu hiệu nào như đau đầu, rối loạn thị giác, đau bụng, phù nề, cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí kịp thời.
- Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, bổ sung canxi và magiê, nghỉ ngơi hợp lý. Kiểm soát cân nặng, tránh tăng cân quá mức trong thai kỳ.
- Tránh stress, lo lắng. Tinh thần thoải mái, lạc quan cũng góp phần làm giảm nguy cơ tiền sản giật.
- Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ nếu không may mắc bệnh. Việc phát hiện và can thiệp sớm giúp kiểm soát tình trạng bệnh, ngăn chặn các biến chứng và đảm bảo sự an toàn cho cả mẹ và con.
- Sau sinh, thai phụ cần tiếp tục theo dõi sức khỏe, đo huyết áp thường xuyên. Bệnh có thể xuất hiện từ 48h đến 6 tuần sau sinh. Nếu có bất thường, phải quay lại bệnh viện để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
8. Kết luận
Đây là một bệnh lý thai kỳ nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề như sinh non, chậm tăng trưởng thai nhi, rau bong non, sản giật, thậm chí đe dọa tính mạng của cả mẹ và con. Chính vì vậy, việc nắm rõ các dấu hiệu tiền sản giật, nguyên nhân và yếu tố nguy cơ để chủ động phòng ngừa là vô cùng quan trọng.
Thai phụ cần tuân thủ chế độ khám thai định kỳ, theo dõi sát sao sức khỏe bản thân và thai nhi. Khi xuất hiện các triệu chứng bất thường, cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và can thiệp sớm. Bên cạnh đó, việc duy trì lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý, kiểm soát cân nặng và tinh thần thoải mái cũng góp phần giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Nếu không may mắc bệnh, hãy tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để kiểm soát tình trạng bệnh, ngăn ngừa các biến chứng và đảm bảo sự an toàn cho hai mẹ con. Phát hiện và điều trị sớm là chìa khóa để ngăn chặn những hậu quả nghiêm trọng mà bệnh có thể gây ra.
Hy vọng bài viết trên đã cung cấp thông tin về việc cần thiết sàng lọc tiền sản giật cho chị em. Nếu chị em có thắc mắc hoặc gặp bất kỳ vấn đề gì trong thai kỳ, vui lòng đặt lịch khám tại đây.
Liên hệ - đặt lịch
