Tuổi dậy thì là một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ em trai và gái. Giai đoạn này đánh dấu sự thay đổi lớn về mặt tâm sinh lý và thể chất, đồng thời ảnh hưởng khác nhau giữa các giới. Các các giai đoạn của dậy thì sẽ minh chứng cho những thay đổi trong giai đoạn này.
1. Các giai đoạn của dậy thì
Tuổi dậy thì là giai đoạn mà cơ thể phát triển và hoàn thiện khả năng sinh sản. Đối với nam giới, tuổi dậy thì được tính từ lần xuất tinh đầu tiên (thường xảy ra khoảng 11 – 12 tuổi). Đối với nữ giới, tuổi dậy thì được xác định từ thời điểm xuất hiện kinh nguyệt (thường xảy ra ở khoảng 10 – 11 tuổi). Tuy nhiên, một số trường hợp có thể xuất hiện tình trạng dậy thì sớm ở trẻ.
Thường thì, cả bé trai và bé gái đều trải qua các giai đoạn của dậy thì như sau:
- Giai đoạn 1: Giai đoạn này không có nhiều biểu hiện đáng kể. Tuy nhiên, vào cuối giai đoạn này, các tín hiệu bắt đầu xuất hiện: Vùng dưới đồi bắt đầu giải phóng hormone GnRH, tuyến yên cũng sản xuất hai loại hormone gồm hormone LH (điều chỉnh chức năng tinh hoàn ở nam giới và buồng trứng ở nữ giới) và hormone FSH (kích thích nang trứng).
- Giai đoạn 2: Đây là giai đoạn khởi đầu sự phát triển về thể chất khi các hormone bắt đầu lan khắp cơ thể.
- Giai đoạn 3: Giai đoạn này đánh dấu sự xuất hiện các biểu hiện rõ ràng về thể chất ở cả nam và nữ giới.
- Giai đoạn 4: Đây là giai đoạn phát triển thể chất mạnh mẽ nhất mà bất kỳ ai cũng có thể cảm nhận được.
- Giai đoạn 5: Giai đoạn này đánh dấu sự hoàn thiện về thể chất và chức năng sinh sản của cơ thể.
2. Các giai đoạn của dậy thì ở bé trai
Các giai đoạn của dậy thì ở bé trai có thể được miêu tả qua các hình ảnh sau:
Khi ngực và tinh hoàn bắt đầu phát triển, lông tơ và râu trên nhiều bộ phận cơ thể như tay, chân, nách và vùng kín cũng bắt đầu mọc và ngày càng dày hơn. Thậm chí, mụn cũng có thể xuất hiện.
Phát triển cơ bắp rõ ràng ở nam giới trong giai đoạn dậy thì. Vai rộng và cao hơn, mặt bớt tròn và xuất hiện góc cạnh giống người lớn. Chiều cao cũng phát triển nhanh chóng trong độ tuổi này, mặc dù không bằng các bạn nữ.
Giọng nói của nam giới trở nên trầm hơn do tác dụng của hormone testosterone. Điều này làm thanh quản lớn hơn và dây thanh âm dài ra.
3. Các giai đoạn của dậy thì ở bé gái
Các giai đoạn của dậy thì ở bé gái cũng có một số hình ảnh điển hình:
Tuổi dậy thì ở bé gái thường bắt đầu từ 9 – 13 tuổi, ngực bắt đầu phát triển, các đường cong trên cơ thể dần hiện rõ, chiều cao và cân nặng cũng tăng lên kèm theo sự xuất hiện của kinh nguyệt.
Lông mu và lông nách xuất hiện và dần dày hơn theo quá trình phát triển cơ thể.
Mụn có thể là dấu hiệu đầu tiên trên mặt, ngực hoặc lưng, là dấu hiệu bước vào giai đoạn dậy thì. Nguyên nhân là do tuyến bã nhờn hoạt động quá mức dưới tác động của hormone. Để giảm mụn, cần giữ vệ sinh da thay vì sử dụng mỹ phẩm trang điểm.
Đổ nhiều mồ hôi với mùi khó chịu là kết quả của hoạt động quá mức của tuyến mồ hôi, đặc biệt ở vùng nách. Mặc dù không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, nhưng nếu bé gái cảm thấy không tự tin vì mùi cơ thể, có thể sử dụng lăn khử mùi.
Âm đạo bắt đầu tiết dịch và xuất hiện các vết màu trắng hoặc vàng. Đây là cơ chế tự bảo vệ và giữ ẩm cho âm đạo. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các triệu chứng như ngứa âm đạo, dịch tiết mùi khó chịu, các bé cần trao đổi với mẹ để tìm cách giải quyết, vì có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
Trong giai đoạn dậy thì, bé gái thường chú ý đến bạn khác giới và vóc dáng của mình. Điều này cần sự quan tâm và hỗ trợ từ phụ huynh để tránh những tình huống không mong muốn và tăng cường sự tự tin. Ngoài ra, cả cha mẹ và bé gái đều nên cẩn thận với việc so sánh cơ thể của mình với người khác.
Tuổi dậy thì là giai đoạn phát triển bình thường của trẻ, đánh dấu sự chuyển mình từ cậu bé thành chàng trai hoặc từ cô bé thành thiếu nữ. Không chỉ có những thay đổi thể chất, mà tâm lý của trẻ cũng có sự chuyển biến mạnh mẽ, mong muốn thể hiện bản thân trước bạn bè khác giới.
Phụ huynh cần quan tâm đến con của mình trong giai đoạn này và nên tìm kiếm ý kiến của bác sĩ nếu nhận thấy những dấu hiệu bất thường như dậy thì sớm hoặc muộn, hoặc nếu sự phát triển của cơ thể không diễn ra bình thường theo các giai đoạn của dậy thì.
4. Lời khuyên dành cho ba mẹ
Trẻ em tuổi dậy thì cần trải qua một quá trình thay đổi về mặt thể chất và cảm xúc phức tạp nhất trong cuộc đời. Do đó, các em cần rất nhiều sự cảm thông cũng như hỗ trợ từ phía ba mẹ.
Trong giai đoạn này, ba mẹ nên tiếp cận với con trẻ theo cách trò chuyện, giải thích, trấn an. Ba mẹ cần nói để trẻ hiểu rằng những thay đổi này là không phải bất thường, hướng dẫn trẻ cách xử lý và cảm thông với những thay đổi của trẻ.
Dưới đây là những vấn đề mà ba mẹ nên lưu ý khi chăm sóc trẻ ở tuổi dậy thì:
- Giải thích cho trẻ về tuổi dậy thì, nếu bé dậy thì sớm hoặc muộn, trấn an để con hiểu rằng tốc độ dậy thì của mỗi người là khác nhau.
- Tôn trọng quyền riêng tư, quan điểm cá nhân của con.
- Đặt mình vào vị trí của trẻ và thấu hiểu.
- Giữ bình tĩnh khi tính cách của trẻ thay đổi theo chiều hướng tiêu cực như bướng bỉnh, bốc đồng.
- Luôn gõ cửa và hỏi ý kiến con trước khi vào phòng riêng của trẻ.
- Ghi nhận những điểm tốt của trẻ, tích cực khen ngợi, động viên con khi con làm những điều đúng đắn.
- Sẵn sàng trò chuyện với con khi con muốn.
- Trò chuyện với phụ huynh của các bé khác để có thể hiểu thêm về tuổi dậy thì của trẻ.
- Ba mẹ nên tôn trọng sở thích riêng của trẻ cho dù bản thân ba mẹ cho rằng điều đó là khác biệt, tạo điều kiện trong giới hạn cho phép để trẻ có thể thoải mái thể hiện cá tính.
- Trẻ có thể bị mụn trứng cá, bố mẹ nên hướng dẫn trẻ cách vệ sinh và chăm sóc da. Nếu tình trạng không cải thiện, có thể đưa con đi tới chuyên khoa để được hỗ trợ.
- Tư vấn và phân tích cho con mặt lợi mặt hại về những quyết định có ảnh hưởng đối với cơ thể như xăm hoặc xỏ khuyên tai. Ba mẹ có thể gợi ý con thử những phương pháp không gây ảnh hưởng tới cơ thể để cân nhắc trước khi thực sự làm như khuyên tai nam châm hoặc xăm dán (có thể xoá được),…
5. Kết luận về các giai đoạn của dậy thì
Tổng kết lại, giai đoạn dậy thì là giai đoạn chuyển mình quan trọng từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành. Phụ huynh cần chăm sóc sức khỏe tâm sinh lý của trẻ trong giai đoạn này để giúp con có bước đệm tốt cho giai đoạn trưởng thành.
Nếu bạn phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong các giai đoạn của dậy thì, đặc biệt là tình trạng dậy thì sớm ở trẻ, hãy đưa con đến bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh lối sống, sinh hoạt nhằm bảo vệ sự phát triển lành mạnh theo đúng lứa tuổi.
Nếu muốn tìm hiểu các giai đoạn của dậy thì và cách xử lý trong từng trường hợp, hãy tham gia group HỎI ĐÁP BỆNH PHỤ KHOA HÀ NỘI để trao đổi thêm.
